Станува збор за вода произведена од 67 јавни претпријатија кои ги снабдуваат домаќинствата и стопанството низ земјава, која потоа или се краде или се губи низ дотрајаните цевководи
Податоците ги собра невладиниот Центар за граѓански комуникации од каде алармираат – централната власт да преземе сериозни чекори за заштита на се поскапиот ресурс
Општина Кочани има близу 32 000 жители. Една од работите по кои се посебни е што плаќаат највисока цена за вода по метар кубен на ниво на целата држава – 48,79 денари.
Па и покрај тоа, Јавното претпријатие „Водовод“ од Кочани ланската година ја завршило со загуба од над еден милион евра. Тоа е најлош резултат на ниво на држава и покрај тоа што граѓаните плаќаат најскапа вода.
Директорот Перо Гоергиевски вели – водата е скапа поради струјата.
„Бунарскиот систем се наоѓа во едно село 4 км од Кочани. Од таму се испумпува водата и потоа преку цевковод со една препумпна станица се носи кон фабриката за вода.Ние имаме повеќе пумпни станици и електрични мотори за да ја испумпуваме и затоа трошокот за електрична енергија ни претставува главен фактор во цената.“
вели Георгиевски.
А цената на струјата, особено за време на енергетската криза, беше немилосрдна.
„Добивме електрична енергија од 19 милиони денари, а нашиот месечен приход беше од 16 до 17 милиони денари. Кога беше цената на берза преку 500 евра за мг/час, ние тој шок сами не можевме да го сносиме.“
рече Георгиевски.
Но, освен што им е скапо да ја произведат и донесат водата до домаќинствата и фирмите, кочански „Водовод“ има голем проблем и да го пласира и наплати производот. Загубата на вода им изнесува 77,3%. Под загуба се смета произведена вода која не е фактурирана или, пак, се губи низ системот.
Георгиевски вели, тоа е резултат на старата мрежа во некои рурални средини, како и неконтролираното трошење на вода во едно маало.
„Поголем дел од загубите за вода се кај ромското население кое претставува околу 10 до 15% од жители каде што има неконтролирано излевање на вода на улиците. Вршени се повеќе контроли со комунални инспектори, затоа и се зафативме да се бориме со овој проблем. Исто така имаме дотраена мрежа во некои рурални средини.“
додава Георгиевски.
Ретки беа жителите на Кочани кои имаа разбирање – зошто мора да плаќаат најскапа вода во државата.
„Да ги редуцираат паразитите партиски што се во фирмата“.
рече жител на Кочани.
„И најлоша вода примаме да ти кажам, тоа е отсекогаш. Јас цел живот плаќам и не можам да се одборчам од Водовод“.
додава друг жител на Кочани
„Има нова влада, да се сврти према Кочани малку, да ја направи браната горе, Речани, ќе имаме најздрава вода и најевтина во Македонија.“
рече граѓанин.
„Знам дека одредени етнички групи во Кочани не плаќаат воопшто сметказа вода бидејќи биле гласачи на одредени политички партии,а ние плаќаме и за нив.Тоа е општо познато на сите во Кочани.“
вели жител на Кочани.
Додека во Кочани за потрошен кубик вода граѓаните плаќаат речиси 50 денари, во општина Боговиње цената е шест и пол пати пониска – само 7,5 денари за кубик. Директорот на комуналното претпријатие „Шари“, Алит Абдији, вели дека цената е во согласност со Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги, врз основа на документацијата што ја доставуваат до регулаторот.
„Не трошиме, не правиме големи трошоци, не трошиме за пумпи, ни струја ни хидрофори, водата доаѓа по слободен пад, така што цената ја постави Регулаторната комисија врз основа на бизнис-планот што го направивме и податоците што ги предадовме.“
вели Абдији.
Дека цената им е исплатлива, потврдува годишната сметка. Лани јавното претпријатие „Шари“ годината ја завршило со добивка од околу 30 000 евра.
Но, во Боговиње немаат информација колку вода губат, а во исто време, имаат и најголема потрошувачка по домаќинство.
„Ние го мериме производството на вода, но треба да се мерат и загубите, има апарат што го мери тоа и можеме да видиме колку загуби имаме на општинско ниво. Има населби каде што има изобилство и водата оди до крајот на селото, тие куќи секогаш имаат вода 24 часа и можат да ја злоупотребуваат, наводнуваат бавчи, дрвја и ова доаѓа од нив.“
додава Абдији.
Една од можните причини за злоупотребите е тоа што во Боговиње вода се плаќа на паушал. Најголем дел од жителите со кои разговаравме бараат да се плаќа по водомер.
„Имаме вода за пиење, но летно време кога ќе стане жешко, тогаш нема бидејќи ги полеваат бавчите и прекумерно ја трошат водата. Само водомери нека стават и ќе се реши работата и нека одредат која цена сакаат.“
рече жител на Боговиње.
„Нека ги монтираат водомерите, ги имаме, но не се во функција, тогаш сите ќе штедат и нема да трошат без врска, ќе внимаваат колку трошат бидејќи кога ќе дојде сметката ќе видат колку кубни метри трошат, треба да платат, додека сега трошат паушално.“
изјави жител на Боговиње.
„Вода за пиење има доста, благодарение на предците, и оние што загинаа, Господ да ги благослови, зашто тие се причината да имаме вода.“
рече друг жител.
Рангирањето на општините според цената на чинење на метар кубен вода, според загубите во системот, и според финансиските резултати на јавните претпријатие за вода, го овозможи Центарот за граѓански комуникации.
Нивните истражувачи ги собраа податоците од вкупно 67 јавни претпријатија кои носат вода до домаќинствата и фирмите низ државата. Според Герман Филков, најалармантен е наодот за тоа колку питка вода оди попусто.
„Се губат околу 60 проценти од целата вода што ја имаме. Притоа ќе напоменам – питка вода, вода за пиење. Тоа во апсолутна бројка е околу 150 милиони метри кубни годишно оваа земја сиромашна, а губи питка вода. Така што и тука треба под итно да се направи нешто посериозно. Знаете дека најголемата загуба околу 43 проценти од целата вода што се губи е во Скопје. Потоа следат повторно многу големи градови – Гостивар, Тетово и Кичево.“
рече Филков.
Индикативни, според Филков, се и податоците за бројот на потрошувачи особено во поголемите градови.
„Значи имаме некои дискрапанци кои исто така треба да се анализираат зошто во некои градови имаме многу малку регистрирани корисници на вода за пиење.“
изјави Филков.
Според ова што го покажува истражувањето, Филков смета дека снабдувањето со вода не е одржливо не само на долг, туку и на среден рок. Гледа потреба за интервенција од Владата.
„Затоа го направивме ова истражување, да алармираме за проблемот за еден навидум секојдневно нешто што го правиме.Една секојдневна потреба што ја задоволуваме.Зад неа излегува дека лежат многу проблеми што бараат итно решавање. Повторно ќе кажам – интервенција на Владата, на државата на национално ниво и овие работи да се средат затоа што водата станува скапоцен, редок ресурс.Се претпоставува дека не знам за колку години и од нафтата ќе биде поскапа, додека дојде тоа еве имаме доволно време да се подготвиме.“
додаде Филков.
Обезбедувањето вода за пиење во земјава, како и управувањето со јавните претпријатија, е во надлежност на локалните власти. Некаква централна надлежност има само Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги, која дава ценовен опсег а не точна цена за секое претпријатие за вода одделно. Само неофицијално, оттаму велат дека општините најчесто ја избираат најниската можна цена за да не ги иритираат граѓаните, но тоа значи и немање пари за обнова на дотраената мрежа.
Не е тајна дека РКЕ веќе некое време бара – тие да ја одредуваат единствена цена за водата, во која ќе бидат вклучени и пари за инвестиции.
„Ви наздравувам со чаша вода којашто е полна само една третина. За да дојде водата до нашите чешми 64% ја губиме водата… Ние се научивме понекогаш да носиме непопуларни мерки, но тоа е единствен исправен начин. На тој начин ние ќе ја заштитиме нашата водна инфраструктура. На здравје.“
рече Бислимоски.